Έγραφε ο Keynes το 1930,
όταν δηλαδή είχε
ξεσπάσει η κρίση με το
κραχ του ’29:"Η
επικρατούσα παγκόσμια
ύφεση, η τεράστια
ανωμαλία της ανεργίας σε
έναν κόσμο γεμάτο από
ανάγκες, τα καταστροφικά
μας σφάλματα, μας
τυφλώνουν σε όσα
συμβαίνουν κάτω από την
επιφάνεια σχετικά με την
αληθινή ερμηνεία της
τάσης των γεγονότων
(....) Ταλαιπωρούμαστε
από μια νέα νέα αρρώστια
που πολλοί μπορεί να μην
έχουν ακούσει το όνομα
της αλλά για την οποία
θα ακούσουν πάρα πολλά
στα χρόνια που έρχονται:
την τεχνολογική ανεργία’’
( J. M. Keynes, Economic
Possibilities for our
Grandchildren, The
Nation, 1930).
Σήμερα, 90 χρόνια μετά
την διατύπωση του
μεγάλου οικονομολόγου,
το φάσμα της
τεχνολογικής ανεργίας
πλανάται πάνω από τον
πλανήτη. Όχι μόνο επειδή
ο αυτοματισμός, η
ρομποτική, η
νανοτεχνολογία και η
τεχνητή νοημοσύνη
συνθέτουν μεταξύ άλλων
την 4η βιομηχανική
επανάσταση. Αλλά επειδή
ένας αόρατος ιός έβαλε
σε κίνδυνο την ανθρώπινη
ύπαρξη και οι οικονομίες
κατέβασαν τα ρολά.
Επειδή η εργασία σε
μεγάλο βαθμό θα γίνεται
από το σπίτι και εκ
περιτροπής. Επειδή η εξ
αποστάσεως απασχόληση με
την χρήση διαδικτυακών
μέσων και λογισμικών
εργαλείων θα
αντικαταστήσει το
γραφείο και φυσικά
πολλές θέσεις εργασίας
θα γίνουν απλά περιττές.
Όπου μπορεί το μεγάλο
Κεφάλαιο να απασχολεί
χωρίς δικά του έξοδα τον
εργαζόμενο, όπου μπορεί
να απασχολεί λιγότερο
προσωπικό, όπου μπορεί
να συντονίζει
ιντερνετικά τις ομάδες
εργασίας του, θα το
κάνει. Οι οικονομίες
κλίμακος θα είναι η νέα
πραγματικότητα με τίμημα
την απαξίωση μέρους του
ανθρωπίνου κεφαλαίου.
Σε ένα πρόσφατο άρθρο
του στον ιστότοπο One
Zero ο αναλυτής Brian
Merchant εισήγαγε έναν
πολύ εύστοχο όρο στην
σχετική φιλολογία περί
των μακροοικονομικών
αλλαγών που ζούμε αυτή
την περίοδο:
αμαζονοποίηση (
amazonification) της
οικονομίας. Με απλά
λόγια θέλει να δείξει
ότι το μοντέλο της
παγκόσμιας πλατφόρμας
εμπορίου της Amazon, που
είναι κυρίαρχος στα
δίκτυα του ηλεκτρονικού
εμπορίου, με την
κατακόρυφη αύξηση
πωλήσεων σε προϊόντα και
υπηρεσίες εν μέσω
πανδημίας, είναι εκείνο
το μοντέλο που θα
οδηγήσει σε ριζικές
αλλαγές στην απασχόληση
λόγω των παγιωμένων
πλέον καταναλωτικών
συνηθειών που εντάθηκαν
με την καραντίνα. Είναι
η εποχή που οι
τεχνολογικοί κολοσσοί
γιγαντώθηκαν με νέες
βάσεις δεδομένων, με
logistics επιθυμιών και
αναγκών του καταναλωτή.
Είναι οι ίδιοι κολοσσοί
που ελέγχουν πλέον και
τα δίκτυα ηλεκτρονικών
συναλλαγών και
σχεδιάζουν δικά τους
νομίσματα (βλ. το libra
που ετοιμάζεται να
λανσάρει το facebook).
Κυρίως έχουν στην
διάθεση τους μόνιμα
διαθέσιμους ως δωρεάν
εργαζόμενους τα
εκατομμύρια των χρηστών
(όλους εμάς) που
σερφάροντας και
επικοινωνώντας παράγουμε
data. Και που εν μέσω
πανδημίας αυτοί οι
τεχνολογικοί γίγαντες
λειτούργησαν ως
μεγαλέμποροι στο
διαδίκτυο αφού ήταν
σχεδόν νεκρό το
πραγματικό εμπόριο του
δρόμου. Και που στο
προσεχές μέλλον, όπου
λογικά θα γονατίσουν
πολλοί μικρομεσαίοι
παραγωγοί και έμποροί
της πραγματικής
οικονομίας, η αόρατη
χείρα των συγχωνεύσεων
και των εξαγωγών θα
χτίσει ξανά ακόμη
περισσότερο ολιγοπωλιακά
σχήματα με κύριο
αντικείμενο φυσικά το
ηλεκτρονικό εμπόριο και
την εξ αποστάσεως
εργασία. Συν το γεγονός
ότι αυτοί οι οργανισμοί
πρωταγωνιστούν στον
έλεγχο των προσωπικών
δεδομένων μας αφού οι
κυβερνήσεις τους
επιτρέπουν την
δημιουργία εφαρμογών στα
smartphones για ψηφιακή
ιχνηλάτηση και εντοπισμό
των νοσούντων- με ότι
αυτό συνεπάγεται για την
ατομική ελευθερία και τα
ανθρώπινα δικαιώματα.
Η κρίση λοιπόν που
έρχεται θα δυναμώσει
ακόμη περισσότερο τους
μεγάλους του διαδικτύου
και όλες εκείνες τις
εταιρείες που δεν έχουν
αυξημένα πάγια κόστη.
Που έχουν μετατρέψει
εμάς τους χρήστες σε
τροφοδότες πρώτων υλών (δεδομένα),σε
διαθέσιμους δωρεάν
εργάτες επαναλαμβάνω,
για τις υπηρεσίες και τα
προϊόντα που
εμπορεύονται οι
διαδικτυακοί κολοσσοί.
Κανείς δεν αμφισβητεί
ότι θα υπάρχει κάποια
αυξημένη ζήτηση για
προσωπικό εξειδικευμένο
σε αλγοριθμική μηχανική,
σε αρχιτεκτονική
λογισμικού, σε κατασκευή
ρομποτικών ιντερνετικών
μηχανών. Αυτή η
εξειδίκευση όμως
κοστίζει στην πραγματική
ζωή. Δεν είναι εύκολα
προσβάσιμη σε όλους τους
νέους, να είμαστε
ειλικρινείς. Η τεράστια
τεχνολογική πρόοδος
αφήνει κάποιους πολύ
πίσω στην κούρσα της
εκπαίδευσης και στον
ανελέητο ανταγωνισμό για
κατάρτιση στην υψηλή
τεχνολογία ,ώστε να
βρεθεί μια θέση
απασχόλησης στις
τεχνολογικές εταιρείες
που φυτρώνουν σαν τα
μανιτάρια στον τριτογενή
τομέα των υπηρεσιών. Αν
δεν ξέρεις να φτιάχνεις
μια εφαρμογή στα κινητά,
αν δεν ξέρεις τις νέες
γλώσσες προγραμματισμού,
αν δεν μπορείς να
χειρίζεσαι έξυπνα
λογισμικά, σε πολλούς
πλέον κλάδους ακόμη και
παραδοσιακών
επαγγελμάτων, τότε είσαι
εκτός αγοράς.
Ο κορονοϊός έφερε το
διαδίκτυο και τις
εφαρμογές του ακόμη πιο
βαθιά μέσα στην
μεγαμηχανή της
παγκόσμιας οικονομίας.
Έκανε όλους μας γρανάζια
ενός αχανούς ψηφιακού
συστήματος όπου τα
ολιγοπώλια θα κυριαρχούν
στους βασικούς
οικονομικούς τομείς.
Ναι, ενώ σήμερα ο Keynes
επανέρχεται δριμύτερος
με την ορθολογική θεωρία
του για τον ενεργό ρόλο
του κράτους στην τόνωση
της ζήτησης( τα πακέτα
των τρις που δαπανούν
κυβερνήσεις και
κεντρικές τράπεζες αυτό
είναι στην ουσία)
τολμάμε να δούμε κριτικά
μια άλλη οπτική του.
Στην Μεγάλη Ύφεση πριν
90 χρόνια τόλμησε να
προβλέψει- με το έργο
του "Οικονομικές
Προοπτικές για τα
εγγόνια μας "- ότι θα
δουλεύουμε λιγότερο μετά
από 100 χρόνια λόγω της
συνεχούς προόδου,
επισημαίνοντας μεν
εύστοχα τον ιό της
τεχνολογικής ανεργίας
από τότε, δεν κατάφερε
όμως να δει ότι τελικά
όχι μόνο δεν θα
δουλεύουμε λιγότερο και
θα πληρωνόμαστε λιγότερο,
αλλά και ότι σήμερα θα
δουλεύουν λιγότεροι
χωρίς να πληρώνονται
καθόλου....
ΥΓ Ίσως -αν και
διαπράττω ιεροσυλία με
αυτό- ο Άγγλος στοχαστής
να έπρεπε πιθανώς να
είχε κρυφοκοιτάξει λίγο
καλύτερα τον γερο-Κάρολο
που κάποιες δεκαετίες
πριν τον Keynes εξηγούσε
τις κρίσεις σε σχέση και
με την συμβολή της
τεχνολογικής μεγέθυνσης
και της παραγωγικότητας
σε αυτές, και φυσικά σε
σχέση με τον νόμο της
πτωτικής τάσης του
ποσοστού κέρδους...
Ηλίας Καραβόλιας –
European Business Review |